Het is lastig om alles over slijpen te weten te komen, dat zou een levenslange zoektocht zijn. Bovendien is het in praktijk niet in één dag te perfectioneren. Wanneer je het voor elkaar hebt gekregen om je eerste mes “scheer scherp” te maken ben je goed op weg. Let wel op, want dit is pas het begin, net als dat de zwarte band pas het begin is van het leren van een vechtsport. Met deze les willen we iedereen bereiken die de zwarte band in het slijpen nog heeft gehaald. Je zal een paar trucs leren die ontzettend leerzaam zijn om vooral de eerste keren beter te leren slijpen. Na het leren van deze trucs zal je jezelf verder ontwikkelen in het slijpen.

Voordat je besluit om je favoriete mes uit de kast te halen om hiermee te leren slijpen willen we je graag vier redenen geven waarom mensen de slijptechniek niet hebben geleerd:

1. Ze zijn begonnen met een mes dat EXTREEM bot is.
2. Ze zien hun progressie niet en besluiten om van techniek te veranderen.
3. Ze willen te snel overstappen van een grove naar een fijnere steen, of beginnen op een te fijne steen.
4. Ze hebben een te grote slijphoek.

FOUT 1: BEGINNEN MET EEN MES DAT EXTREEM BOT IS

Het is beter om te leren slijpen met een mes waarvan je denkt dat die scherp is, zoals een nieuw mes of één die nauwelijks gebruikt is, dan met een mes dat erg bot is. Als je dat niet hebt is het slim om het te laten slijpen door iemand die weet hoe die een mes goed scherp kan maken. Hierna is het aan jou om deze rand scherp te houden. Doordat je oefent en leert slijpen op een redelijk scherp mes kan je iedere progressie veel beter in de gaten houden. Iedere keer dat je ziet dat de rand ook maar een beetje bot wordt neem je het mes naar je slijpsteen en binnen een paar minuten is het weer zo goed als nieuw. Dit is een veel eenvoudiger proces dan het urenlange proces met een erg bot mes, waarbij je nauwelijks progressie zult zien.

FOUT 2: GEEN PROGRESSIE ZIEN EN VAN TECHNIEK VERANDEREN

Deze fout gaan mensen maken als ze een mes willen slijpen die al jaren terug geslepen had moeten worden. Ze hebben informatie gevonden, proberen in praktijk te leren slijpen, maar ze merken dat het mes niets verandert en maar bot blijft, dus proberen ze iets nieuws. Met de nieuwe techniek heb is vervolgens ook niet snel genoeg progressie, dus proberen ze weer een andere techniek. Al snel valt het op dat de meeste technieken weinig effect zullen hebben. Het is namelijk erg lastig om een rand te verscherpen die in een extreem slechte staat is, maar niks is onmogelijk.
Neem een pauze als het even niet gaat zoals je wilt dat het gaat, zodat je weer even tot rust kan komen. Wanneer je er weer klaar voor bent ga je weer verder met waar je mee bezig was. Gebruik dan weer dezelfde slijphoek als dat je vanaf het begin gebruikte en werk naar dezelfde rand als dat je eerst van plan was. Als je met hard staal werkt waar een extreem botte rand op zit kan het meer dan 30 minuten duren voordat je een scherpe rand op je mes hebt gezet.

FOUT 3: TE SNEL OVERSTAPPEN NAAR EEN FIJNE STEEN OF BEGINNEN OP EEN TE FIJNE STEEN.

Slijpen is erg vergelijkbaar met het schuren van hout. Als je van plan bent om van een hoekige balk een ronde paal te maken is het verstandig om te beginnen met een grof stuk schuurpapier. Hetzelfde doe je met het kiezen van de juiste slijpsteen. Als je veel materiaal wilt verwijderen is het slim om op een grove steen te beginnen en pas over te stappen als je de gewenste vorm/rand hebt bereikt. Een Japanse wetsteen met een grit van 1000 kan zeer geschikt zijn als grove steen. Dit kan met wat oefenen voor een scheerscherpe rand zorgen, terwijl het erg veel staal verwijderd. Dit is ongeveer vergelijkbaar met P1200 schuurpapier, wat het erg eenvoudig maakt om veel staal te verwijderen.

FOUT 4: EEN TE GROTE SLIJPHOEK AANHOUDEN

Er zijn verschillende factoren die bepalen wat de juiste slijphoek is, namelijk:

• Het doel van het mes, gebruik je het voor zwaar snijdwerk of licht fileerwerk?
• De kwaliteit van het staal waar je mee werkt, kan het een scherpe rand vasthouden?
• Persoonlijke voorkeur.

Misschien vind je het fijn om een erg spitse en vlijmscherpe rand op je mes te hebben. Hiermee offer je de duurzaamheid van je rand wel een beetje op, met andere woorden, je rand zal doordat deze zo dun en scherp is eerder weer bot worden. Daarentegen zijn wij van mening dat je een mes gebruikt voor fijn snijdwerk waarbij je minimale moeite hoeft in te zetten. We bespreken daarom graag welke slijphoek je moet aannemen.

Nu je bent gewaarschuwd over de valkuilen die je enthousiasme bij het slijpen kunnen verhinderen is het tijd om wat trucs te leren om te leren slijpen. Het eerste wat we gaan bespreken is hoe je de juiste slijphoek makkelijker kan hanteren. De hoek die je met je mes aanneemt kan variëren tussen 10 en 30 graden, soms zelf nog meer dan dat. Voor meer informatie over verschillende slijphoeken verwijzen we je graag door naar een ander artikel. Er zijn meerdere hulpmiddelen die je slijphoek kunnen begeleiden tijdens het slijpen. Nadat je wat ervaring hebt opgebouwd zal je deze hulpmiddelen echter niet meer nodig hebben. Je zal uiteindelijk de juiste hoek kunnen aanvoelen terwijl je het mes op de steen houd, maar deze trucjes zullen je wel goed op weg helpen.

Ten eerste bespreken we de truc met de stuiver. Door simpelweg twee stuivers onder de rug van het lemmet te leggen creëer je een hoek van grofweg 15 tot 20 graden. Verwijder de stuivers van de steen als je gaat slijpen, deze zijn enkel bedoeld om je een gevoel te geven van de juiste slijphoek. Als je na een tijdje niet meer zeker weet hoe je het mes moet houden pak je gewoon weer je stuivers en controleer je hoe consistent je bent in het behouden van je slijphoek.

Een andere manier dan de truc met de stuiver is de truc met het post-it papiertje of een klein vierkant papiertje. Vouw het papier diagonaal door de helft om een hoek van ongeveer 45 graden te maken. Als je het vervolgens nog een keer diagonaal door de midden vouwt heb je een hoek van 22,5 graden. Ook dit is simpelweg een truc om je het juiste gevoel van een bepaalde slijphoek te geven.  Hiermee train je jouw handen en brein om de juiste slijphoek aan te houden voor het mes waar je aan wilt werken.

Als je eenmaal bepaald hebt welke slijphoek je wilt aannemen wordt het tijd om te slijpen. Er zijn meerdere technieken die je kunt gebruiken om te slijpen. De één slijpt alsof die een plak van het oppervlak van de steen af wilt snijden. Andere maken liever circulaire bewegingen. Je kan ook heel behendig zijn door heen en weer te gaan over de lengte van de steen. De laatst genoemde techniek is volgens ons het snelst en efficiëntst als je veel staal wilt verwijderen.

Deze heen en weer gaande beweging houdt je aan, terwijl je vaak genoeg je slijphoek blijft controleren, tot dat je de juiste rand op je mes hebt staan.

In het begin is het verstandig om rustig aan te gaan en goed te concentreren op de juiste hoek. Als je begint met in praktijk te leren slijpen is het vaak lastig om een vaste hand aan te houden gedurende het proces. Wat je zal merken is dat je pols en voorarm bij het op en neer gaan tijdens het slijpen moeite hebben om telkens de juiste hoek aan te houden. Probeer jezelf dus aan te leren om deze schommelende beweging uit je pols te halen en om continu dezelfde hoek aan te houden. Wat vaak gebeurt is dat je de hoek die je aanhoudt groter wordt naar mate je vaker op en neer gaat tijdens het slijpen. Met andere woorden, het is verstandig om met een kleinere slijphoek te beginnen dan dat je eerst van plan was om te compenseren met je op en neer gaande beweging.

Maak vijf tot tien bewegingen en controleer je werk. Kijk hierbij goed naar de rand om te zien waar je het staal verwijderd en om te corrigeren waar nodig. Draai vervolgens het mes om en maak vijf tot tien bewegingen aan de andere kant om je rand symmetrisch te houden. Maak evenveel bewegingen aan iedere kant totdat je gewenste rand is bereikt.

De truc met de stift is erg handig en raadzaam als je goed wilt leren slijpen. Je kan door de stift zien wanneer er een te grote hoek is gebruikt bij het slijpen. Wat opvalt is dat de markering van je stift op de rand weg is, maar niet helemaal. Maak je hoek wat kleiner en probeer het opnieuw.

Het tegenovergestelde probleem valt natuurlijk ook duidelijk te zien. Als er een te kleine hoek wordt gebruikt zie je dat enkel de onderkant van de rand is geslepen. Til je mes dan een klein beetje op om zo de hoek wat groter maakt en probeer het dan nog een keer.

Het kan lastig zijn om te bepalen wanneer je mes echt scherp is, omdat er een kleine krul op de rand van je mes ontstaat na het slijpen. Deze krul is gemaakt van kleine deeltjes staal die aan de rand van je mes hangen. Dit is vergelijkbaar met de splinters hout die aan een plank blijven hangen als je deze hebt afgezaagd. Deze metaalsplinters die op de rand van je mes blijven hangen kunnen erg verraderlijk zijn. Zodra je gaat snijden met het mes lijkt deze in eerste instantie erg scherp te zijn, maar zodra de splinters van het mes af zijn is het mes weer erg bot. Wij geven je graag twee tips om te bepalen of je een goede rand op je mes hebt gezet.

Hiervoor is het misschien verstandig om een juweliersloupe aan te schaffen om de rand van je mes beter te inspecteren. Zoals je kan zien op de foto  zijn er veel metaalsplinters aanwezig na het slijpen. Deze splinters kan je voelen hangen aan de tegenovergestelde kant van waar je aan het slijpen was. Dit betekend dat je een goede rand hebt gezet, uiteindelijk wil je dat je hele rand er zo uitkomt te zien.

Een andere manier om te zien of je rand scherp is om te kijken naar de reflecties van het licht op de rand. Een goed geslepen rand geeft namelijk geen enkele reflectie van licht. Hier heb je natuurlijk wel goed licht en een beetje oefening bij nodig. Je houdt de rand van het mes recht onder een felle lamp (bij voorkeur de zon) en wiebel het mes van links naar rechts, van voor naar achter, op zoek naar een reflectie.

Zoals je ziet op de foto is de rand volledig geschaafd door het slijpen, enkel de vlakke en ronde stukken op het mes zullen dus licht weerkaatsen. Als je toch nog een reflectie op je rand ziet, dan heb je nog geen goede rand ontwikkeld.

Dit is de meest misleidende methode om te bepalen of je een scherpe rand hebt ontwikkeld. Er zijn zo veel mensen die even hun duim over de rand van het mes halen en vervolgens zeggen dat die scherp is, terwijl dat niet zo is. Wanneer je jouw duim langs de rand van het mes haalt kan je de metaalsplinters voelen wat het idee geeft dat deze erg scherp is. Als je het mes echter op de proef legt zullen deze metaalsplinters verdwijnen  en is het mes gelijk weer bot. Een manier om van deze metaalsplinters af te komen is om de rand van het mes één of twee keer voorzichtig over een stuk hout te halen, net als bij het slijpen. Dit verwijdert de splinters van het mes zonder dat het de rand er onder beïnvloed. Hierna kan je pas echt voelen hoe scherp dat de rand is.

Het blijft erg jammer om te zien, maar er zijn mensen die een nieuw of geslepen mes niet goed onderhouden. Er zit veel ambacht in het slijpen en het smeden van een mes, dus is een goede verzorging van het mes erg belangrijk. Een mes onderhouden is erg gemakkelijk, we leggen het graag uit.

Een mes is gemaakt om dingen te snijden die zachter zijn dan de structuur van het metaal zelf. Het heeft dus maar de kleinste druk nodig van een hardere structuur om de rand te verpesten.  Voorbeelden van hardere structuren zijn glas, ceramiek, andere messen, staal, stenen, botten, vuil, etc. Als het mes maar een klein beetje in aanraking komt met een van deze structuren zal het de rand direct beïnvloeden. Mede daarom moet je jouw mes niet zo maar in de gootsteen, lade, vaatwasser of ergens anders waar de rand van het mes in aanraking komt met iets anders stoppen.  Zorg er dus voor dat je mes in een mapje opgeborgen wordt om de rand te beschermen.
Een snijdplank mag daarom ook niet van een van deze materialen zijn, glazen of granieten snijdplanken zijn daarom erg slecht voor de rand.

Zodra je rand in aanraking is geweest met een van deze materialen haal hem dan weer een paar keer over je slijpsteen om de scherpe rand weer terug te zetten. Als je deze adviezen volgt zal je verbaast zijn over hoe lang je een goede rand op een mes kan houden.

Wil je een klein mes slijpen, maar heb je geen zin om een slijpsteen aan te schaffen? Als je een bot mes hebt, maar zonder slijpsteen zit, dan kan je de ongeglazuurde bodem van een keramiek(e) kopje of kom gebruiken. Houdt het kleine mesje in een hoek van ongeveer 15 graden en haal de lengte hiervan met een matige druk over het ruwe oppervlak.